Το να καθιστάς κάτι παράνομο δεν σημαίνει ότι παύει να υπάρχει. Και το να παραδέχεσαι αυτήν την πραγματικότητα δεν σημαίνει ότι πρέπει να πάψεις να την «προκαλείς».

Η 13η του Αυγούστου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης εναντίον της Δουλείας Στην πραγματικότητα όμως η 13η Αυγούστου είναι ημέρα υπενθύμισης της ανάγκης να αντιμετωπισθεί ένα φαινόμενο που δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όπως ο καθηγητής του Harvard Kevin Bales, έπειτα από μια μακρόχρονη κι επίπονη  έρευνα στο καθεαυτό πεδίο στις τέσσερις γωνιές της γης (ναι! Υπάρχουν κι αληθινοί επιστήμονες πότε πότε κι άνθρωποι που επιστρέφουν με τόκο τον μισθό τους) υποστηρίζει, (Ending Slavery: California University Press, 2007) στην πραγματικότητα, προστίθενται (ή μαζικοποιούνται;) σε αυτό νέες, πολυπλοκότερες και πιο εξειδικευμένες μορφές.

Το εμπόριο ανθρώπων (ένα απίστευτης ευρύτητας και οικονομικής σημασίας φαινόμενο, άμεσα συνυφασμένο με την καθημερινότητά μας κατά τρόπο που δεν θέλουμε να αντιληφθούμε, το οποίο το καλύπτουμε κάτω από τον «απόμακρο» όρο trafficking) περιλαμβάνει στις μέρες μας απλήρωτο εργατικό δυναμικό σε μεγάλες φυτείες ή υπόγειες φάμπρικες, σκλάβες κυρίως (ή σκλάβους) του σεξ, παιδιά που απάγονται για να εργαστούν σε δουλειές που δεν μπορούν  ενήλικες ή ως «καθαρά κρέατα» στην σεξουαλική αγορά, ανάπηρους που εξυπηρετούν βιοτεχνίες αποενοχοποίησης περιστασιακών φιλάνθρωπων (ή αλλιώς ανάπηρους ή διανοητικά καθυστερημένους που χρησιμοποιούνται από κυκλώματα ζητιανιάς, καλώς επιστρέψαμε στην εποχή των «Αθλίων»), οικιακούς εργάτες «σε ομηρία» (μηδέ των συ-«ζύγων» υπό καθεστώς βίας ευρισκομένων) ή μέλη θρησκευτικών δογμάτων σε ψυχολογική χειραγώγηση κ.ά. Η πολυμέρεια της αγοράς των σκλάβων δείχνει και την ευρύτητα των λόγων ύπαρξής της.

Στο παρελθόν η (ποικίλη στις εκφάνσεις της) δουλοκτησία υπήρξε ένας από τους κυριότερους λόγους ανόδου του βιωτικού επιπέδου κάποιων κοινωνιών, ή μάλλον αυτών που εκμεταλλεύονταν τον κυρίαρχο τρόπο κοινωνικής θέσμισης σε αρκετές κοινωνίες. Κι αυτοί δεν είχαν να κάνουν μόνο με τα ανώτερα στρώματα της κάθετης κοινωνικής ιεραρχίας, αλλά και με τα ποικίλα στρώματα που (για δικούς τους λόγους) στήριζαν αυτό το πρότυπο, εμπλεκόμενα σε μία οριζόντια κυριαρχία.

Με το ανθρωπιστικό ρεύμα της αναγέννησης και (αργότερα) την Οικουμενική Διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δουλεία καλύφθηκε κάτω από την ντροπή σε ηθικό-κοινωνικό (συλλογικό ή ατομικό) επίπεδο, και την παρανομία σε νομικό-πολιτικό. Κάτι από μόνο του, ως βήμα, σημαντικό. Αλλά δεν έπαψε να υπάρχει. Την ίδια την εποχή της αναγέννησης, κι αμέσως μετά, η μαύρη Αφρική στενάζει όταν το πλέον εξαγώγιμο προϊόν της είναι τα δυνατότερα των παιδιών της, που  βοηθούν στο χτίσιμο του «νέου κόσμου» (νέος;;). Κι ο ανθρωπιστικός 20ος αιώνας έζησε την κορύφωση της δουλοκτητικής αντίληψης, με το ολοκαύτωμα, όπου Εβραίοι, αθίγγανοι, Σλάβοι, ΑΜΕΑ κι ομοφυλόφιλοι δεν δολοφονήθηκαν πάραυτα, μα ανάχθηκαν σε καθεστώς όχι απλώς δουλείας, μα μαζικής εξόντωσης, με χρονικό ορίζοντα μόλις οι εργατικές δυνάμεις τους τούς εγκατέλειπαν.

Σήμερα η βιομηχανία σοκολάτας, χαλιών, εξωτικών φρούτων, σφαιρών όπως και μερικών «ειδών» διασκέδασης «αθώων» πελατών κι αρκετές άλλες, ταυτίζονται με την ύπαρξη δούλων. Μια απλή ερώτηση που θα μπορούσε να τεθεί είναι «από πού προέρχονται όλοι αυτοί οι δούλοι». Οι απλές ερωτήσεις δεν επιδέχονται πάντοτε απλές απαντήσεις… Η γεωπολιτική παίζει τεράστιο ρόλο στην ύπαρξη και διαιώνιση του φαινομένου. Και δεν είναι μόνο η ανισομέρεια μεταξύ τρίτου και πρώτου κόσμου (που δεν δέχεται μάλιστα τα «σκουπίδια» που δημιουργεί να του χτυπούν ως μετανάστες την πόρτα, πόσο μάλιστα όταν κι αυτό συμβαίνει εις βάρος των «δυτικών» χωρών που ευθύνονται λιγότερο, καθώς οι μεγάλες δυνάμεις της Δύσης επιμερίζουν τις πιέσεις κατά πως τις συμφέρει). Είναι κι ο πολιτιστικός παράγοντας, καθώς η ανέχεια (ή μάλλον η απελπισία, απότοκος της πιο απόλυτης ανέχειας) κάνει την δουλεία ακόμη και των παιδιών «σου» να φαντάζει «φυσιολογική» σε μερικά μέρη του κόσμου, κι ακόμη καθώς η κατανάλωση «οικογενειακών» μα «βεβαρυμένων» προϊόντων όπως η σοκολάτα (όπως κι η «επίσκεψη» στην «πόρνη σε ομηρία») δεν αμφισβητείται από τους καταναλωτές της Δύσης. Είναι ακόμη κι η πολιτική επιλογή, αφού όπως σωστά θυμίζει ο Bales δύο μόνο ήταν οι χώρες που στην Ολομέλεια του ΟΗΕ ψήφισαν εναντίον του να γίνει παράνομη η παιδική εργασία. Η Σομαλία, μία χώρα του 3ου κόσμου που βρισκόταν τότε σε πολιτική αναταραχή και στερούνταν νόμιμης κυβέρνησης για να ψηφίσει. κι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Στον κόσμο των (πολυεθνικών) επιχειρήσεων αλλά και των ασυνείδητων καταναλωτών, ή των απλά παραδομένων ηδονιστών (σεξ και σοκολάτα, παχύ χαλί και μεταξένια κουρτίνα, και βολικό, σαν κάποιες ιδέες «μας», προσωπικό μμμ.) οι ευθύνες δεν επιμερίζονται εύκολα, καθώς την πρωτοκαθεδρία, (μα όχι την αποκλειστικότητα!) την έχει η εξουσία που πολιτεύεται διαχειριζόμενη τον φόβο και την ανάγκη. Η δουλεία δεν θα πάψει να υφίσταται εύκολα. Αλλά τουλάχιστον όπου μπορούμε ας τραβάμε την κουρτίνα ενός «ευτυχισμένου» κόσμου που την έχει καταστήσει «παράνομη» ώστε να την ελέγχει πιο αποτελεσματικά. Ίσως έτσι να χουμε την αξιοπρέπεια κάποτε να τολμήσουμε κι εμείς, μια κοινωνία- Οιδίποδας, να πούμε «ακουστέον!»: Δεν μπορώ, μα πρέπει να τ’ ακούσω.

Ελένη Καρασαββίδου